W październiku 2021 roku, na jesiennej aukcji (Aukcja 15) Gabinetu Numizmatycznego D. Marciniak, przeprowadzonej na platformie Onebid, pojawiła się ciekawa moneta (przedstawiona na zdjęciu wyróżniającym wpis) należąca do dziewiętnastowiecznego mennictwa Xinjiangu 新疆, nad którego terenem w owym czasie po raz kolejny kontrolę sprawowali Chińczycy. Jest to mianowicie 5 fen 五分 z czasów cesarza Guang Xu 光緒 (1875-1908) dynastii Qing 清 (1644-1911). Nominał ten spotkamy również pod nazwą 1/2 mithqal lub tanga.

Xinjiang (zwany wcześniej Turkiestanem) za panowania dynastii Qing wszedł w skład Chin w roku 1759. Po rebelii w 1865 Chiny na krótko utraciły nad nim kontrolę, którą odzyskały w latach 1875-1877. Tereny te były podbijane już przez chińczyków za rządów dynastii Han 漢 (206 p.n.e. – 220 n.e.) oraz dynastii Tang 唐 (618-907). Tak jak dynastia Qing, również obie te dynastie w swoich czasach odcisnęły ślad w tamtejszym mennictwie.

Xinjiang – Położenie na mapie Chin (źródło – wikipedia.org)

Dynastia Qing to dla Chin okres schyłku monet odlewanych w formach i początki bicia ich maszynowo. Przedstawiona tutaj moneta, choć w czasach jej emisji w chińskich mennicach już funkcjonują prasy, bita była stemplami ręcznie na niezbyt zazwyczaj foremnych, srebrnych krążkach. Pomimo zmiany technologii wykonania, monety te stylistycznie wciąż mocno związane są z monetami odlewanymi. Zmieniając sposób produkcji zaniechano wykonywania tradycyjnego dla mennictwa keszowego otworu, natomiast w tym przypadku pozostawiono jego obrzeże. Pozostała również utrwalona przez wieki forma czterech chińskich znaków na awersie, oraz charakterystyczny dla monet Xinjiangu zapis nazwy mennicy w dwóch językach, ujgurskim i mandżurskim, na rewersie.

Monety 5 fen wyglądają trochę jak przystanek autobusowy po nocnej wizycie amatorów graffiti. Znaki inskrypcji są bardzo często zapisane niestaranie porozrzucanymi kreskami i mocno upchane. Jak już wspomniano powyżej, same napisy wykonane są w trzech językach: chińskim, ujgurskim i mandżurskim. Wszystko to (szczególnie dla osób nieoswojonych z emisjami Xinjiangu) staje się mało czytelne.

Przyjrzyjmy się monecie z przytoczonej aukcji.

Na awersie w pionie (góra – dół) zapisana konserwatywnie została aktualna dewiza panowania cesarza, w tym przypadku Guang Xu 光緒, z kolei poziomo (od prawej do lewej) widnieją dwa znaki Yin Qian 銀錢, co znaczy tyle co srebrna moneta.

Awers (góra – dół): Guan Xu 光緒

 

Awers (prawo-lewo): yin qian 銀錢

Na rewersie natomiast widnieje nominał 5 Fen 五分 zapisany pionowo (góra – dół), oraz nazwa mannicy Kashghar zapisana po ujgursku po prawej stronie i po mandżursku po stronie lewej.

 

Rewers (góra – dół): 5 Fen 五分

Rewers (prawo – lewo): Kashghar pismo ujgurskieقەشقەر – Kashghar pismo mandźurskie

Dodatkowo na rewersie znajdziemy datę emisji. Tutaj zapisana jako liczba 95 czyli rok 1295 Anno Hegirae (rok hidżry) co w naszym kalendarzu daje rok 1878.

 

Rewers: Data „95” pismo tureckie

Monety 5 Fen produkują również mennice Agsu, Yarkand, Yangi Hissar czy Khotan, a ich emisje różnią się (niekiedy bardzo mocno) stylem, samą treścią czy językiem inskrypcji. Są to najniższe srebrne nominały ówczesnego systemu monetarnego funkcjonującego na terenach Xinjiangu. Moneta 5 fen 五分 Guang Xu Yin Qian 光緒銀錢 bita w mennicy Yarkand pokazała się również na aukcji Gabinetu Numizmatycznego D. Marciniak, tym razem zimowej (Aukcja nr 16).

Guang Xu Yin Qian 光緒銀錢 5 fen 五分 Yarkand, Ag, średnica 16,3 x 14,3mm, waga 1,68g (Ex GNDM Aukcja 16)

Odszyfrowanie inskrypcji jak w opisanej wcześniej monecie z mennicy Kashghar, z tą różnicą że nazwę mennicy (Yarkand) zapisaną po mandżursku znajdziemy po prawej stronie rewersu, a zapisaną po ujgursku po stronie lewej, oraz nie umieszczono daty na monecie.

 

Na zdjęciu wyróżniającym wpis: Guang Xu Yin Qian 光緒銀錢 5 fen 五分 Kashghar, Ag, średnica 14,1 x 14,4mm, waga 1,8

(Ex GNDM Aukcja 15)