Mennictwo dynastii Tang 唐 (618-907), której czasy były (kolejnym po dynastii Qin 秦 (221-207 p.n.e.) i Zachodniej Han 西漢 (206 p.n.e. – 8 n.e.)) okresem dużego zwiększenia podaży pieniądza po latach podziału Cesarstwa, nieodzownie przywodzi na myśl odlewane w wielkich ilościach monety Kai Yuan Tong Bao 開元通寶. Monety, które zrewolucjonizowały i w pewien sposób ustaliły wygląd i zasady emisji keszówek na następne kilkanaście stuleci.

Kolejną monetą, która większości z nas kojarzy się z epoka Tangów, niewiele mniej dziś popularną, jest Qian Yuan Zhong Bao 乾元重寶.

Qian Yuan Zhong Bao wielkości standardowej monety keszowej wartości 1 są dziś jak najbardziej często spotykane. Były to ostatnie emisje, a poprzedzały je monety wyraźnie większe (dużo rzadsze) o pierwotnych wartościach ustalonych na 50 i 10 (monet Kai Yuan Tong Bao).

W przypadku Qian Yuan Zhong Bao inskrypcja na awersie odwołuje się do nazwy ery w której rozpoczęto ich odlewanie, a mianowicie do drugiej ery rządów cesarza Su Zonga 肅宗 (756-762) czyli Qianyuan 乾元, przypadającej na lata 758-760.

Dynastia Tang to przede wszystkim złote czasy Cesarstwa. Jednak w pewnym okresie również jej władcy poczęli borykać się z dużymi problemami. Su Zong zderzyć się musiał m.in z powstaniem An Lushana 安祿山 (ok. 703 – 757), gubernatora wojskowego, który wystąpił otwarcie przeciw dynastii.

Plądrowanie przez rebeliantów czego się dało (w tym podbicie stolicy Chang’an), migracja chłopów z terenów podbijanych przez An Lushana na południe i tym samym wielkie zubożenie wsi na północy plus ogromne wydatki na walczące z powstańcami wojska wywołały kryzys, a co za tym idzie perturbacje w gospodarce i pustkę w cesarskim skarbcu. Dynastia w praktyce nie podniosła się już po tej rebelii, co znalazło odzwierciedlenie m.in. w słabej jakości monet Kai Yuan Tong Bao emitowanych po tych czasach.

Aby zaspokoić potrzeby płatności dla wojsk, odbudować zniszczone miasta i poprawić płynność finansową zdecydowano się na emisję monet o zwielokrotnionej wartości, nie mającej odbicia w zawartym w niej kruszcu.

W roku 758, pierwszym roku ery Qianyuan (dokładnie 24 sierpnia 758 roku) odlano pierwsze monety Qian Yuan Zhong Bao o wartości 10 monet Kai Yuan Tong Bao, z którymi miały być w równoległym obiegu. Monety miały posiadać ustawową średnicę 1 cun 寸 (32mm) i ważyć 1,6 qian 錢 (5,97g).

Qian Yuan Zhong Bao 乾元重寶 moneta o wartości 10, średnica 29,51-29,62mm, waga 7,57g, ex. ebay

W roku kolejnym (30 września 759) Cesarz przyjął propozycję swojego premiera Di Wu Qi i przystąpiono do emisji dużych ok. 37,5mm i ważących 3,2 qian (11,34g) monet z ta samą inskrypcją. Rewers natomiast posiadał dodatkowy pierścień wewnątrz zewnętrznego otoku.

Monety te nazywano zhonglun 重輪 czyli „ciężki krążek” i posiadały wartość 50 monet Kai Yuan Tong Bao.

Tym samym, w ówczesnym czasie funkcjonowały w obiegu trzy rodzaje monet.

Qian Yuan Zhong Bao 乾元重寶 moneta o wartości 50, średnica 34,55-34,80mm, waga 13,07g, ex. ebay

 

W pewien sposób powielono sytuację gdy w roku 666 wyemitowano Qian Feng Quan Bao 乾封泉寶 o wartości 10 monet Kai Yuan Tong Bao niemającej się nijak do zawartego w nich kruszcu. Emisja ta była ogromnym niepowodzeniem i zakończono ją w ciągu kilku miesięcy.

W praktyce, wg założonych standardów monety wartości 10 były wagi jedynie około dwóch monet Kai Yuan, natomiast monety wartości 50 – czterech. Stąd, z jednej strony władze miały duży problem z wymuszeniem założonego kursu i akceptacją monet przez ludność, z drugiej były one zbyt kuszące dla fałszerzy, aby się tej pokusie oprzeć. Masowo przetapiano małe monety, posagi i inne przedmioty z brązu. Skalę fałszerstwa obrazuje fakt, że w ciągu kilku miesięcy stracono ponad 800 osób winnych (lub współwinnych – kara dotyczyła niekiedy również członków rodziny fałszerzy) fałszerstwom.

Obok nielegalnego odlewania rozszalała się inflacja. Aby jej zapobiec, w roku 760, obniżono prawną wartość monet z pierścieniem na rewersie z wartości 50 do wartości 30 (równolegle ze zmniejszeniem ich wagi i średnicy), natomiast wartość starych monet Kai Yuan Tong Bao podniesiono i zrównano z monetami wartości 10.

W roku 762, gdy po śmierci Su Zonga na tron wstępuje jego syn Dai Zong 代宗 (762–779, którego armia pokonała rebelie An Lushana w roku 763), dla monet zhonglun ustanawia się wartość 3, natomiast dla monet o wartości 10 – wartość 2.

Niedługo po tym wszystkie trzy typy monet przyjmowane były jako monety o wartości 1.

Wszystko to szło w parze z obniżaniem wagi jak i średnicy Qian Yuan Zhong Bao, aż do poziomu poniżej standardu monet Kai Yuan Tong Bao z poprzednich okresów.

Sytuacja ta spowodowała, że w końcu ludność zaczęła przetapiać monety z pierścieniem na rewersie na inne przedmioty.

Moneta Qian Yuan Zhong Bao 乾元重寶 o wartości 1, średnica 24,97-25,05mm, waga 3,37g, ex. Gdyński Dom Aukcyjny

 

Ramy czasowe odlewania Qina Yuan Zhong Bao wielkości 1 kesz to sprawa nie do końca jasna.

Raczej na bok należy odłożyć te podane przez Davida Hartilla w „Cast Chinese Coins”, który podaje lata 756-762, przypisując tym samym całość emisji Su Zongowi.

Oficjalne emisje małych monet mają początek najprawdopodobniej dopiero za panowania Dai Zonga 代宗, w pierwszym roku ery Baoying 寶應, czyli w latach 762-763. Jest to spójne z zabiegiem przeprowadzonym w tym czasie, pomagającym uporządkować bałagan i ustanowieniem dla wszystkich monet w obiegu wartości jeden. Su Zong w takim razie odlał tylko monety wartości 50, 30 i 10.

Niektórzy autorzy podają bezpiecznie czas emisji na późne lata panowania Su Zonga – wczesne lata panowania Dai Zonga.

Pozostaje jednak jeszcze pytanie kiedy emisje te się zakończyły. Biorąc pod uwagę duże ilości tych monet bardzo możliwe jest, że trwały one praktycznie do końca dynastii Tang, a z pewnością długo po stłumieniu rebelii An Lushana. Porównując częstość występowania Qian Yuan ZB z Kai Yuan TB trudno założyć, że emisje tych pierwszych  trwały tylko 2-3 lata, podczas gdy Kaiyuany to 286 lat odlewania.

Oprócz powyższego należy zauważyć fakt istnienia egzemplarzy Qian Yuan ze znakiem jednostki administracyjnej na rewersie w jakiej je odlewano, tak jak w przypadku monet Kai Yuan Tong Bao ery Huichang 會昌 (841–846), ponadto podobnie do nich prymitywnie wykonanych. Sugeruje to, że były one odlewane w tych samych czasach, więc jeszcze w połowie IX wieku. Istnieją co najmniej trzy rodzaje monet z różnym znakiem na rewersie.

Żeby tak było, musiano zrobić oczywiście pewne odstępstwo i przez kilkanaście er wypuszczać do obiegu monety z nieobowiązującą już dewizą panowania.

Sprawę datowania monet Qian Yuan Zhong Bao an dzień dzisiejszy trzeba raczej pozostawić jako nierozstrzygniętą.

Moneta Qian Yuan Zhong Bao 乾元重寶 o wartości 1, średnica 23mm, waga 2,60g, emisja prywatna, ex. ebay

 

Małe monety Qian Yuan Zhong Bao były odlewane przez wszystkie rodzaje mennic – rządowe, prowincjonalne, prywatne legalne czy prywatne nielegalne. Wai San Doo w „Chronology of Kai Yuan Tung Bao” zauważa, że mennice prywatne emitowały również monety dobrej jakości, stąd atrybucja ich nie jest łatwa.

Qian Yuan wszystkich wartości występują z rewersami czystymi lub z dodatkowymi znakami takimi jak półksiężyce i znaki paznokcia (Hartill CCC: 14.102, 14.104, 14.115 – 14.118) czy niosące pomyślność obłoki (Hartil CCC: 14.104, 14.109, 14.123). Na rewersach Zhonglun znajdziemy także małe okręgi (Hartil CCC: 14.107, 14.108) Małe monety Qian Yuan posiadają również sporą ilość wariantów kaligraficznych

Na zdjęciu wyróżniającym wpis: Qian Yuan Zhong Bao 乾元重寶 o wartości 1, średnica 24,71-24,83mm, waga 3,70g ex. ebay

W kwietniu bieżącego roku pojawił się przewodnik/katalog dotyczący monet Qian Yuan Zhong Bao 乾元重宝, głównych, obok Kai Yuan Tong Bao 開元通寶, emisji dynastii Tang 唐 (618-907), a mianowicie „Tang Dynasty Qian Yuan Zhong Bao Cash Coins: Guide to Common Plain-Reverse Varieties” autorstwa Matthew H. Dicka.

Opracowanie to dotyczy monet Qian Yuan Zhong Bao 乾元重宝 o wartości jeden, o czystych, bez znaków czy napisów, rewersach.

W katalogu wyróżnione zostało 26 grup wariantów, w których umieszczono 457 monet. Ostatnia grupa jako jedyna dotyczy nie jednokeszówek z czystym rewersem, a nielegalnych emisji małych monet (wielkości 1 Kesz) z umieszczonym na nim dodatkowym pierścieniem. Te nielegalne („prywatne”)  naśladownictwa imitować miały oficjalne, odlewane w roku 759 na potrzeby walk z rebelią, duże monety wartości 50 Kesz. Każda grupa wariantów, jak również każda moneta z osobna posiada opis. Wszystkie monety są także zilustrowane w rzeczywistej wielkości.

Autor, oprócz skatalogowania ponad 450 wariantów Qian Yuan Zhong Bao 乾元重宝, porusza w części opisowej między innymi temat produkcji monet, fałszerstw czy frotażu (opisując po krótce jak techniką tą się posługiwał ilustrując katalog). Krótko podane są również informacje odnośnie czyszczenia monet czy, co ciekawe, zakupów w Internecie z nawiązaniem do uczciwości sprzedawców i cen monet keszowych.

Aby mieć pełną możliwość identyfikacji wariantów monet QYZB o wartości jeden z rewersami bez dodatkowych znaków, należałby się jednak ponadto zaopatrzyć we wcześniej wydaną pracę Shôji Yoshidy „Ken Gen Jû Hô Senfu” (Katalog Qian Yuan Zhong Bao), której to w zamiarze autora prezentowany katalog jest kontynuacją czy uzupełnieniem. Jak podano między innymi w informacjach na tylnej stronie okładki, prace te uzupełniają się nawzajem, same w sobie nie wyczerpując tematu.

Książka, jako katalog, skierowana jest oczywiście do pasjonatów monet keszowych skupionych na tytułowych Qian Yuan 乾元. Stąd, pomimo przytoczonej na ostatnich stronach przez Matthew H. Dicka bardzo ważnej zasady: „Kup książkę zanim kupisz monetę”, w mojej opinii ta akurat pozycja nie jest obowiązkową w każdej bibliotece, choć również amatorzy keszówek zajmujący się nimi bardziej przekrojowo pewnie z przyjemnością i zaciekawieniem zapoznają się z ogólnymi informacjami zawartymi w części opisowej jakie wspomniano wyżej. Jednak do ogólnej identyfikacji podstawowych odmian wystarczą zbiorcze opracowania.

Szczegółowa zawartość tomu – tutaj.

Format około A4, miękka okładka, 124 strony.