W październiku 2021 roku, na jesiennej aukcji (Aukcja 15) Gabinetu Numizmatycznego D. Marciniak, przeprowadzonej na platformie Onebid, pojawiła się ciekawa moneta (przedstawiona na zdjęciu wyróżniającym wpis) należąca do dziewiętnastowiecznego mennictwa Xinjiangu 新疆, nad którego terenem w owym czasie po raz kolejny kontrolę sprawowali Chińczycy. Jest to mianowicie 5 fen 五分 z czasów cesarza Guang Xu 光緒 (1875-1908) dynastii Qing 清 (1644-1911). Nominał ten spotkamy również pod nazwą 1/2 mithqal lub tanga.

Xinjiang (zwany wcześniej Turkiestanem) za panowania dynastii Qing wszedł w skład Chin w roku 1759. Po rebelii w 1865 Chiny na krótko utraciły nad nim kontrolę, którą odzyskały w latach 1875-1877. Tereny te były podbijane już przez chińczyków za rządów dynastii Han 漢 (206 p.n.e. – 220 n.e.) oraz dynastii Tang 唐 (618-907). Tak jak dynastia Qing, również obie te dynastie w swoich czasach odcisnęły ślad w tamtejszym mennictwie.

Xinjiang – Położenie na mapie Chin (źródło – wikipedia.org)

Dynastia Qing to dla Chin okres schyłku monet odlewanych w formach i początki bicia ich maszynowo. Przedstawiona tutaj moneta, choć w czasach jej emisji w chińskich mennicach już funkcjonują prasy, bita była stemplami ręcznie na niezbyt zazwyczaj foremnych, srebrnych krążkach. Pomimo zmiany technologii wykonania, monety te stylistycznie wciąż mocno związane są z monetami odlewanymi. Zmieniając sposób produkcji zaniechano wykonywania tradycyjnego dla mennictwa keszowego otworu, natomiast w tym przypadku pozostawiono jego obrzeże. Pozostała również utrwalona przez wieki forma czterech chińskich znaków na awersie, oraz charakterystyczny dla monet Xinjiangu zapis nazwy mennicy w dwóch językach, ujgurskim i mandżurskim, na rewersie.

Monety 5 fen wyglądają trochę jak przystanek autobusowy po nocnej wizycie amatorów graffiti. Znaki inskrypcji są bardzo często zapisane niestaranie porozrzucanymi kreskami i mocno upchane. Jak już wspomniano powyżej, same napisy wykonane są w trzech językach: chińskim, ujgurskim i mandżurskim. Wszystko to (szczególnie dla osób nieoswojonych z emisjami Xinjiangu) staje się mało czytelne.

Przyjrzyjmy się monecie z przytoczonej aukcji.

Na awersie w pionie (góra – dół) zapisana konserwatywnie została aktualna dewiza panowania cesarza, w tym przypadku Guang Xu 光緒, z kolei poziomo (od prawej do lewej) widnieją dwa znaki Yin Qian 銀錢, co znaczy tyle co srebrna moneta.

Awers (góra – dół): Guan Xu 光緒

 

Awers (prawo-lewo): yin qian 銀錢

Na rewersie natomiast widnieje nominał 5 Fen 五分 zapisany pionowo (góra – dół), oraz nazwa mannicy Kashghar zapisana po ujgursku po prawej stronie i po mandżursku po stronie lewej.

 

Rewers (góra – dół): 5 Fen 五分

Rewers (prawo – lewo): Kashghar pismo ujgurskieقەشقەر – Kashghar pismo mandźurskie

Dodatkowo na rewersie znajdziemy datę emisji. Tutaj zapisana jako liczba 95 czyli rok 1295 Anno Hegirae (rok hidżry) co w naszym kalendarzu daje rok 1878.

 

Rewers: Data „95” pismo tureckie

Monety 5 Fen produkują również mennice Agsu, Yarkand, Yangi Hissar czy Khotan, a ich emisje różnią się (niekiedy bardzo mocno) stylem, samą treścią czy językiem inskrypcji. Są to najniższe srebrne nominały ówczesnego systemu monetarnego funkcjonującego na terenach Xinjiangu. Moneta 5 fen 五分 Guang Xu Yin Qian 光緒銀錢 bita w mennicy Yarkand pokazała się również na aukcji Gabinetu Numizmatycznego D. Marciniak, tym razem zimowej (Aukcja nr 16).

Guang Xu Yin Qian 光緒銀錢 5 fen 五分 Yarkand, Ag, średnica 16,3 x 14,3mm, waga 1,68g (Ex GNDM Aukcja 16)

Odszyfrowanie inskrypcji jak w opisanej wcześniej monecie z mennicy Kashghar, z tą różnicą że nazwę mennicy (Yarkand) zapisaną po mandżursku znajdziemy po prawej stronie rewersu, a zapisaną po ujgursku po stronie lewej, oraz nie umieszczono daty na monecie.

 

Na zdjęciu wyróżniającym wpis: Guang Xu Yin Qian 光緒銀錢 5 fen 五分 Kashghar, Ag, średnica 14,1 x 14,4mm, waga 1,8
(Ex GNDM Aukcja 15)

 

 

Żelazna moneta Qian Feng Quan Bao 乾封泉寶 prezentowana w niniejszym wpisie należy do emisji Królestwa Chu 楚國 (907-951), jednego z dziesięciu królestw, które kontrolowały chińskie południe w latach 902-979.

Monety Qian Feng Quan Bao nie są z pewnością popularne, ale nie są również monetami bardzo rzadkimi. David Hartill w katalogu „Cast Chinese Coins” umieszcza je mniej więcej po środku swojej piętnastopunktowej skali rzadkości, przypisując im (w zależności od odmiany) od 3 do 7 punktów.

Nie tak dawno kilka sztuk tych monet pojawiło się w ofercie w serwisie ebay, a egzemplarz pokazany na zdjęciach jest jedną z nich.

Pozostałe dziewięć królestw z południa to Wu (902-937), Min (909-946), Wu-Yua (902-978), Wcześniejsze Shu (907-925), Późniejsze Shu (934-965), Południowe Tang (937-975), Południowe Han (909-971), Północne Han (951-979) i Nanping (907-963). Na północy w tym okresie panowało po sobie pięć cesarskich dynastii. Wbrew pozorom, to na południu panuje względny spokój sprzyjający rozwojowi gospodarki i handlu. Rozwija się produkcja herbaty oraz hodowla jedwabników. W niektórych królestwach wymóg płacenia podatków tkaninami napędza produkcję jedwabiu, a jego tkanie staje się jedną z bardziej dochodowych działalności. Poza tym, ważnym źródłem dochodu panujących staje się ceramika (szczególnie w Królestwie Min i Południowym Tang). Powstają szlaki handlowe zarówno na lądzie jak i na morzu. Obok handlu wewnętrznego rozwija się dynamicznie handel z zagranicą.

Nie znamy monet emitowanych przez wszystkie królestwa. Najbardziej intensywną działalność menniczą prowadziło Wcześniejsze Królestwo Shu oraz Południowe Królestwo Tang.

Założycielem Królestwa Chu 楚 (907-951) był gubernator dynastii Tang 唐 (618-907) Ma Yin 馬殷, który uzyskał autonomię dla podległego sobie regionu około roku 896. Po upadku Tangów, w roku 907, ówczesna dynastia Liang potwierdziła jego władzę, a sam Ma Yin został Księciem Chu. Królestwo pozostaje lojalnym wasalem cesarskich dynastii. Główne zyski przynosi krajowi handel z wędrownymi kupcami herbatą i produkcja jedwabiu. Kupcy zobligowani są do niewywożenia monet za granicę, a przed opuszczeniem Chu do wymiany ich na lokalne produkty.

Według historycznych tekstów odlewanie Qian Feng Quan Bao 乾封泉寶 rozpoczęto w roku 925. Pierwsze emisje to żelazne monety o wartości 10. Istnieją ich dwie grupy. Duże egzemplarze o średnicy około 40mm, oraz mniejsze o średnicy około 34mm. Posiadają one różne rewersy. Niektóre czyste bez znaków, inne ze znakami Ce 策, Tian 天 i Fu 府 w różnych kombinacjach. Odlewano również monety brązowe ze znakiem Tian 天 lub znakami Tian Fu 天府 na rewersach.

Poza Qian Feng Quan Bao do mennictwa Chu zalicza się duże brązowe monety Tian Ce Fu Bao 天策府寶 odlewane od roku 911. Są to pierwsze monety Królestwa o jakich wspominają historyczne teksty. Znaleziono również, przypisywane do monet reprezentacyjnych, egzemplarze złocone. Znane jest kilka rzadkich egzemplarzy wykonanych z żelaza.

Ma Yin 馬殷 przypisuje się także emisje dużych (41 – 44mm), brązowych monet Qian Yuan Zhong Bao 乾元重寶.

Zapisy wspominają dodatkowo o ołowianych monetach nie podając jednak ich inskrypcji. Miały one posiadać wartość 1/10 monet z brązu. Na podstawie licznych znalezisk z regionów należących do Chu uznano, iż chodzi tutaj o monety Kai Yuan Tong Bao 開元通寶. Monetę taką możemy zobaczyć m.in. we wpisie „Chińskie monety keszowe (mini-kolekcja)” na blogu blognumizmatyczny.pl.

Królestwo Chu nigdy nie ustanowiło własnego kalendarza używając nazw epok cesarskich, stąd nie znajdziemy nianhao na awersach jego monet.

Na zdjęciu wyróżniającym wpis: Qian Feng Quan Bao 乾封泉寶, żelazo, średnica 38,93-39,27mm, waga 25,58g. Hartill CCC 15.63.

 

Po upadku Dynastii Tang 唐 (618-907) nadszedł niespokojny okres, podczas którego na północy Chin władzę sprawowało pięć następujących po sobie dynastii, zagarniając zbrojnie jedna po drugiej mandat niebios. Były to w porządku chronologicznym: Późniejsza Dynastia Liang (907-923), Późniejsza Dynastia Tang (923-936), Późniejsza Dynastia Jin (936-947), Późniejsza Dynastia Han (947-950) i Późniejsza Dynastia Zhou (951-960). Na południu w tym czasie pojawiło się dziesięć różnych królestw. Stąd epoce tej nadano nazwę Pięć Dynastii 五代 i Dziesięć Królestw 十國.

Pierwsze trzy dynastie emitowały monety w znikomych ilościach (są niezwykle rzadkie), a Kai Yuan Tong Bao 開元通寶 dynastii Tang pozostawały cały czas w obiegu. Dopiero Późniejsza Dynastia Han to okres obfitego mennictwa, kiedy to w dużych ilościach odlewa się monety Han Yuan Tong Bao 漢元通寶.

Za czasów ostatniej z Pięciu Dynastii, Późniejszej Zhou emitowane są monety Zhou Yuan Tong Bao 周元通寶. Są to jedyne monety przypisywane tej dynastii i o nich będzie niniejszy wpis.

W wyniku zamachu stanu, w roku 951, generał Guo Wei 郭威 obala ostatniego cesarza Późniejszej Han i ustanawia Późniejszą Dynastię Zhou przyjmując imię Tai Zu 太祖. Jak to już w historii Państwa Środka bywało, przeszkodą na drodze do odbudowy gospodarki po przejęciu władzy przez nową dynastię staje się niedobór miedzi potrzebnej do produkcji pieniędzy. Władze z początku nie emitują nowych monet, a będące w obiegu wciąż znikają z rynku i lądują w tyglach rzemieślników wytwarzających zastawy stołowe czy inne użytkowe przedmioty z brązu. Było to wówczas opłacalne, gdyż po przetopieniu miały one większą wartość niż same monety. Już podczas pierwszego roku panowania cesarza Tai Zu (pierwszy rok ery Guangshun 廣順 951–954), by uzdrowić sytuację z dostępnością kruszcu,  uchwalono prawo zabraniające tezauryzacji miedzi.

Kolejny krok ku poprawie stanu rzeczy podejmuje jego następca Shi Zong 世宗 (954-959). Rozpoczyna się proskrypcja buddyzmu i rekwirowanie brązowych przedmiotów z miejsc kultu. Do przetopienia w mennicach trafiają nie tylko święte posągi, ale dzwony, naczynia, drzwi czy pokrycia dachowe. Cesarz Shi Zong ponoć stwierdził, że sam Budda, który tak wiele poświęcił dla ludzkości, nie miałby nic przeciwko. Rok po jego wstąpieniu na tron zlikwidowano 3336 buddyjskich pagód. Kampanie takie były już przeprowadzane kilkakrotnie wcześniej (później także), choćby podczas ery Hui Chang, kiedy to w latach 845-846 z buddyjskich posągów pozyskiwano miedź do produkcji Kai Yuan Tong Bao.

Z tak pozyskanej miedzi Shi Zong 世宗 (drugi cesarz dynastii) w roku 955, drugim roku ery Xiande 顯德 (954–959), emituje monety Zhou Yuan Tong Bao 周元通寶. Wykonywane są bardzo starannie, co nadzorował osobiście.

Miedź dla mennic pozyskuje się również kupując ją za granicą lub przyjmując w daninie. Za tysiące rolek jedwabiu kupiono miedź m.in. w państwie Goryeo (Korea).

Stylistycznie Zhou Yuan Tong Bao bardzo wyraźnie nawiązują do monet Kai Yuan Tong Bao Tangów. W obu przypadkach inskrypcja nie wyrażała nazwy ery panowania, ale była hasłem propagandowym. Monety Późnej dynastii Zhou odlewane były podczas ery Xiande, natomiast zwrot Zhou Yuan Tong Bao, widniejący na awersie, znaczył tyle co „pierwsza legalna obiegowa moneta Zhou”. Monety produkowane w licznych wariantach z półksiężycami, kreskami czy kropkami na rewersach.

Awers Zhou Yuan Tong Bao (po lewej) i Kai Yuan Tong Bao (po prawej)

Monety Zhou Yuan Tong Bao, ze względu na „święte” pochodzenie metalu z jakiego zostały wykonane, stały się porządnymi przez wyznawców przedmiotami przynoszącymi szczęście. Egzemplarze tych emisji wyławiano z obiegu by służyły właścicielom jako amulety, ale również by przetapiać je z powrotem na buddyjskie posagi. Monety noszono takie, jakimi je odlano lub dodatkowo je grawerując. Aby nadążyć za popytem, gdy po zniesieniu przepisów proskrypcyjnych świątynie buddyjskie powróciły do funkcjonowania, zaczęto odlewać amulety pozostawiając awers monet, natomiast pusty rewers wypełniając niosącymi pomyślność symbolami czy wizerunkami. Praktyki takie rozpoczęto niedługo po emisjach Zhou Yuan, a świadczą o tym odkryte depozyty datowane na lata 960-975. Z czasem sama inskrypcja nabrała właściwości chroniących przed złem, a amulety zaczęły wielkością czy wyglądem oddalać się od monet. Amulety z napisem Zhou Yuan 周元 (początek Zhou) pozostają popularne do czasów Republiki, a także pojawiają się na terenie Japonii czy Wietnamu. Z czasem ludność zaczyna je identyfikować nie z Późniejszą Dynastią Zhou 後周 (951-960), a dynastią Zhou 周 (1122-222 rok p.n.e.) z okresu starożytności.

 

Na zdjęciu wyróżniającym wpis: Zhou Yuan Tong Bao 周元通寶, brąz, średnica 24,85-24,96mm, waga 3,52g. Hartill CCC 15.16.

 

Nie tak dawno, w 2020 roku ukazało się opracowanie dotyczące chińskich amuletów autorstwa Davida Hartilla „Cast Chinese Amulets”. Tym razem na tapet temat ten wziął (po raz kolejny) François Thierry.

Książka pojawiła się w sprzedaży 25 listopada 2021 roku, a dla znających poprzednie publikacje numizmatyczne autora już samo jego nazwisko będzie z pewnością wystarczającą rekomendacją by obowiązkowo włączyć ją do biblioteki.

„Amulettes et talismans de la Chine ancienne” czyli „Amulety i talizmany dawnych Chin” nie jest katalogiem jak wspomniana praca Hartilla. Thierry opisuje genezę amuletów, ich historię, tradycję, miejsce w kulturze, znaczenia i funkcje. Rozszyfrowuje legendy i symbole.

Przede wszystkim w omawianej publikacji znajdziemy szerokie opisy wielu przedmiotów (w tym także monet) chroniących przed nieprzychylnościami losu, odpędzających złe duchy, przynoszących szczęście czy liczne potomstwo.

Jedną z ważniejszych rzeczy poruszanych przez autora, a która przysparza wielu trudności w odbiorze i interpretacji przedmiotowych amuletów czy talizmanów jest homofonia (tożsamość fonetyczna) w języku chińskim.

Autor nie dość, że podaje wiele przykładów homofonów, ale w sposób przystępny pokazuje jak funkcjonują w legendach czy wizerunkach na amuletach i jak radzić sobie z rebusami nimi zapisanymi. Dzięki zebranym tu informacjom będziemy mogli zrozumieć przesłanie jakie niosą inskrypcje, symbole czy wyobrażenia, a same amulety nie będą już dla nas zupełnie abstrakcyjne.

Tak więc, dla przykładu, gdy spotkamy się z amuletem przedstawiającym nietoperza (fú 蝠) dźwigającego (zài 載) monetę z otworem (yǎn qián 眼錢), możemy go opisać frazą fú zài yǎn qián, która z kolei zapisana znakami 福在眼前 oznacza „szczęście jest w zasięgu wzroku”.

To tylko jeden z wielu przykładów, gdzie zderzymy się z rebusem powstałym dzięki homofonii. Przy okazji mamy tutaj do czynienia z wykorzystaniem wizerunku monety keszowej, co czyni amulety bliższe amatorom keszówek.

Aspekt powiązania monet i amuletów również został omówiony. Na wielu amuletach widnieją inskrypcje przeniesione wprost z monet, na niektórych egzemplarzach wykorzystano ich całe wizerunki, a co niektóre monety same funkcjonowały jako amulety (poza tym motyw monety znajdziemy również na naczyniach z brązu, nagrobkach czy elementach architektonicznych). Monety przedstawiano w uproszczonej formie sprowadzonej do koła z wpisanym kwadratem (jako anepigrafy), ale również wraz z legendą gdzie można je jednoznacznie zidentyfikować. Występują wśród symboli szczęścia takich jak żuraw czy ryby. Same również szczęście przynosiły, co więcej, miały zastosowanie w praktykach Feng Shui 風水 czy nawet w medycynie.

Jako ciekawostkę należy wspomnieć zasygnalizowane wśród innych religijnych amuletów (buddyjskich czy taoistycznych), amulety chrześcijańskie. Choć nie były one emitowane w samych Chinach, a przywędrowały do Kraju Środka wraz z francuskimi misjonarzami, należy traktować je jako amulety chińskie.

Sama książka wydana wspaniale. 300 stron dobrej jakości papieru, twarda oprawa z obwolutą, format ok. 25x29cm. 287 kolorowych zdjęć przedstawiających amulety i talizmany w naturalnej wielkości.

Polecam wszystkim, a próbkę tego, co czeka czytelnika wraz ze spisem treści można znaleźć tutaj.

 

„Early Chinese Coinage” ukazała się pod patronatem American Numismatic Society w roku 1951. To praca ważna i użyteczna, do dziś traktowana w wielu kwestiach jako referencyjna.

O pozycji tej nie trzeba dużo pisać. Pozycję tę trzeba przeczytać.

Yü-Ch’üan Wang rozprawia się z całym chińskim mennictwem z okresu przedcesarskiego. Znajdziemy tutaj opis z czego ewoluowały i jak funkcjonowały monety noże, monety motyki, „mrówcze nosy” czy pierwsze okrągłe monety. Nie zabrakło oczywiście muszli kauri i ich imitacji czy złotych „bloków” państwa Chu.

Książka nie zawiera jedynie informacji na temat monet. Autor opisuje również jak wyglądał handel okresu panowania dynastii Shang 商 (XVI-XI wiek p.n.e.) i Zhou 周 (1122-222 p.n.e.), porusza temat historii numizmatyki chińskiej czy starożytnych jednostek monetarnych. Opierając się głównie na odkryciach archeologicznych i starożytnych tekstach serwuje w treści całą masę przypisów. Na końcu książki zawarto tablice ze zdjęciami opisywanych w tekście egzemplarzy. Znajdziemy także mapy ówczesnych Chin wraz z zaznaczonymi terenami występowania poszczególnych typów monet.

Jak można się spodziewać po siedemdziesięcioletnim opracowaniu, niektóre z zawartych tam twierdzeń zostały na dzień dzisiejszy zrewidowane, jednak przeważająca część treści jest jak najbardziej aktualna.

Dziś praktycznie nie znajdziemy na rynku oryginału, natomiast bez problemu dostępny jest reprint choćby w serwisie amazon. Jeżeli natomiast ktoś nie chce narażać się na wydatki książka dostępna jest w wersji online pod adresem: http://numismatics.org/digitallibrary/ark:/53695/nnan92048. Krąży również wśród amatorów mennictwa keszowego wersja (skan oryginału) w formacie PDF.

Okładka reprintu „Early Chinese Coinage”

Spis treści:

PREFACE

I. INTRODUCTION

1. An Historical Sketch of Ancient Chinese Numismatics

2. Difficulties in the Study of Ancient Chinese Coins

A. Decipherment of Legends

B. Use of Epigraphical Evidence in Dating Coins

C. Lack of Historical Records and Archaeological Reports

D. Identification of Mint Names

II. DEVELOPMENT OF COMMERCE IN ANCIENT CHINA

1. The Shang and Chou Periods

2. The Ch’un-ch’iu Period (770—481 B.C.)

3. The Chan-kuo Period (403—221 B.C.)

III. MONEY BEFORE COINAGE—COWRIES AND THEIR IMITATIONS

1. Cowrie Shells as Media of Exchange

2. Species of the Cowries and How the Ancient Chinese Obtained Them

3. Imitation of Cowrie Shells

4. The I Pi Ch’ien (Ant Nose Money)

5. P’üng, the Measure of Cowries

IV. THE SPADE COINAGE

1. The Origin of the Spade Coinage

2. The Date of the Coinage

3. The Various Types of Spades and Their Chronology

A. The Prototype Spade

B. Hollow-Handle Spade

C. The Old Spade

D. The Late Spade

4. The Regional Distribution of the Spades

5. Special Old Spades of Liang

V. THE KNIFE COINAGE

1. Its Origin and Date

2. The Early Knives and Their Distribution

3. The Late Knives and Their Distribution

A. The Sharp-pointed Knives

B. The Ming Knives

C. The Small Knives

D. Dating of the Late Knives

E. Expansion of the Knife Coinage

VI. THE „YÜAN CHIN” OF CH’U

VII. THE ROUND COINAGE

1. The Round Coins of the Knife Area

2. Round Coins of the Spade Area

3. Date of the Round Coinage

4. Some Historical Explanation

VIII. MONETARY DESIGNATIONS AND MONETARY UNITS

1. The Lieh

2. The Chin

3. The Huo

4. The Liang

IX. THE RIGHT OF COINAGE IN CHINESE ANTIQUITY

APPENDIX I: Objects Wrongly Regarded as Money

APPENDIX II: Spades of Probable Post-Chou Origin

KEY TO THE PLATES

MAPS

Huichang 會昌 to jedyna dewiza panowania jaką obrał cesarz Wu Zhong 武宗, osiemnasty władca dynastii Tang 唐 (618-907), za swych rządów w latach 841-846. W owych czasach, podupadania już dynastii, borykano się z potrzebą zwiększenia podarzy pieniądza przy jednoczesnym niedoborze miedzi. Pod koniec ery Huichang znaleziono rozwiązanie.

Wu Zhong będąc gorliwym wyznawcą taoizmu, był również zawziętym przeciwnikiem buddyzmu. Buddyzm, który w tym czasie zdążył już w Chinach rozkwitnąć i umocnić się na tyle, że klasztory buddyjskie zwolnione były z podatków, uważał za obcą religię szkodzącą państwu. Stąd został on zakazany, a cesarz działając przeciwko wyznawcom rozkazał zniszczyć klasztory i sanktuaria. Zarekwirowane brązowe posągi, dzwony i inne przedmioty kultu polecił przetopić. Z pozyskanego w ten sposób metalu w roku 845,  piątym roku ery, rozpoczęto emisję nowych monet Kai Yuan Tong Bao 開元通寶, która zakończyła się w roku kolejnym wraz ze śmiercią i tym samym końcem rządów Wu Zhonga. Z nadejściem jego następcy, cesarza Xuan Zonga 宣宗 (846-859), sytuacja odwróciła się i z monet ery Huichang odlewano buddyjskie posągi…

Kai Yuany ery Huichang zasługują na szczególną uwagę z kilku powodów.

Monety tej emisji posiadają jako jedyne z monet Kai Yuan Tong Bao dynastii Tang chińskie znaki na rewersach. Czyni to je na tyle charakterystycznymi, iż potraktowano je jako pewien kamień milowy w chińskiej numizmatyce i wyróżniono je spośród pozostałych Kai Yuanów nadając im nazwę Huichang Kai Yuan.  Znaków, a tym samym odmian monet ery Huichang, łącznie jest 23. Każdy z nich reprezentuje okręg administracyjny w jakim znajdowała się mennica, w której dane monety odlano (często można znaleźć informacje, że są to oznaczenia mennic, co jest jednak tylko domniemaniem, gdyż teksty historyczne nie zawierają nazw mennic z okresu Huichang). Wyjątkiem jest znak Chang 昌, który oznacza nazwę ery. Dodatkowo, znaczenie znaku 永 Yong jest niejasne i istnieją różne teorie na ten temat. Niektórzy numizmatycy skłaniają się ku temu, że monety z 永 odlewane były za czasów Pięciu Dynastii i należą do mennictwa Południowego Królestwa Tang (Nan Tang 南唐 937-975).

Kai Yuan Tong Bao 開元通寶 ze znakiem Luo 洛 powyżej otworu na rewersie, 23,85-23,89mm, 3,73g.

 

To właśnie dzięki rewersom możemy monety te bezspornie datować, gdyż awersy posiadają cechy poprzednich emisji. Powodem tego było wykorzystanie obiegowych monet emitowanych w poprzednich okresach dynastii Tang jako monet matek do produkcji form, skracając tym samym proces produkcji. Znaki na rewersach z kolei wykonywano bezpośrednio w formie używając do tego celu specjalnie przygotowanych punc. Czyniono to oczywiście ręcznie. Wiele monet posiada rewersy wyglądające jakby pracownik mennicy używał punc w pospiechu i odciskał je trochę na oślep czy zbyt mocno. Znaki są często przekrzywione, zdwojone, potrafią zawadzić o podniesione obrzeże monety. Niektóre posiadają relief wyraźnie zbyt wysoki,  a czasem możemy obok takiego znaku znaleźć ślad po krawędzi puncy (skutki zbyt głębokiego jej odciśnięcia). Spotkamy też znaki na monetach w odbiciu lustrzanym, co może wskazywać na to, że pracownik mennicy rył je w formie ręcznie i wykonał przez pomyłkę w pozytywie.

Kai Yuan Tong Bao 開元通寶 ze zdwojonym znakiem Jing 京 powyżej otworu, oraz półksiężycem poniżej otworu na rewersie, 24,15-24,37mm, 3,55g.

 

Ludzkie błędy, pośpiech czy niechlujstwo, również użycie monet obiegowych w miejsce monet matek spowodowały, że emisje Huichang Kai Yuan są generalnie słabego wykonania.

Spis oznaczeń na rewersach:

  1. CHANG 昌 – tytuł panowania Huichang 會昌
  2. JING 京 – ówczesna stolica Chang’an 長安
  3. LUO 洛 – Luozhou 洛州
  4. YI 益 – Yizhou 益州
  5. LAN 藍 – Lantian-xian 藍田縣
  6. XIANG 襄 – Xiangzhou 襄州
  7. JING 荆 – Jingzhou 荆州
  8. YUE 越 – Yuezhou 越州
  9. XUAN 宣 – Xuanzhou-xian 宣州縣
  10. HONG 洪 – Hongzhou 洪州
  11. TAN 潭 – Tanzhou 潭州
  12. YAN 兗 – Yanzhou 兗州
  13. RUN 潤 – Runzhou 潤州
  14. E 鄂 – Ezhou 鄂州
  15. PING 平 – Pingzhou 平州
  16. XING 興 – Xingzhou 興州
  17. LIANG 梁 – Liangzhou 梁州
  18. GUANG 廣 – Guangzhou 廣州
  19. ZI 梓 – Zizhou 梓州
  20. FU 福 – Fuzhou 福州
  21. DAN 丹 – Danzhou 丹州
  22. GUI 桂 – Guizhou 桂州
  23. YONG 永 – Yongzhou 永州 (sprawa znaczenia 永 jest wciąż dyskusyjna)

Roger Wai San Doo w „Chronology of Kai Yuan Tung Bao” wskazuje dodatkowo monety Kai Yuan z jeszcze jednym oznaczeniem – QING 清. Dodaje on jednak tutaj adnotację, iż wymaga to jeszcze dalszych badań. Monety takie znaleziono w prowincji Shaanxi.

Jak wspomniano, monety Huichang Kai Yuan były odlewane w pośpiechu. Pomimo krótkiej (dwuletniej) emisji ich produkcja musiała mieć spore rozmiary. Odkrywane w depozytach w dużych ilościach, dziś w większości są monetami popularnymi. Oprócz oznaczeń prowincji znajdziemy na rewersach dodatkowe oznaczenia w postaci kropek czy półksiężyców. David Hartill w „Cast Chinese Coins” w piętnastostopniowej skali rzadkości ocenia je na 5 do 14 punktów (pozycje w katalogu 14.50 – 14.97).

Kai Yuan Tong Bao 開元通寶 ze znakiem Run 潤 powyżej otworu na rewersie, 23,34-23,42mm, 3,41g.

 

Na zdjęciu wyróżniającym wpis: Kai Yuan Tong Bao 開元通寶 ze znakiem Jing 京 powyżej otworu na rewersie, 23,70-23,87mm, 4,64g.

 

Huo Quan 貨泉 to najpopularniejsze i tym samym najbardziej rozpoznawalne monety z czasów panowania Wang Manga 王莽 (9-23 r.n.e.), założyciela i jedynego cesarza dynastii Xin 新 (9-23 r.n.e.). Wprowadzone do obiegu zostały piątą i ostatnią reformą monetarną w roku 14, pierwszym roku ery panowania Tianfeng 天鳳 (14-19 r.n.e.), wraz z monetami motykami Huo Bu 貨佈 i (prawdopodobnie) z monetami Bu Quan 佈泉.

Ciekawą odmianą tych monet są tak zwane „Biscuit coins” (czy inaczej „Cake coins”), czyli Bing Huo Quan 餅貨泉. Nazwę zawdzięczają swoim wymiarom i masie, wyraźnie większym niż standardowe monety. Za Bing Huo Quan 餅貨泉 przyjmuje się monety ważące około 4-5 gramów i więcej. Niektóre, bardzo rzadkie egzemplarze dochodzą do około 35 gramów. To monety duże i grube, z nieobrobionymi brzegami i niezbyt staranną kaligrafią. Wyraźnie bardziej prymitywne niż typowe Huo Quan 貨泉, które odlewane były w standardzie 5 Zhu 五銖, czyli około 3,25g. Produkowane były z brązu, a także (rzadziej) z żelaza.

Bing Huo Quan 餅貨泉 (waga: 9,01g, średnica: 25,06-25,78mm)

Niektórzy autorzy zakładają, że monety odmiany Bing 餅 były pierwszymi emisjami Huo Quan 貨泉. Rzeczywiście, często bywało tak, iż pierwsze emisje nowych monet były większe i cięższe niż ich emisje późniejsze, gdyż na skutek inflacji traciły one na masie i średnicy. Akurat w tym przypadku kłócą się z taką teorią co najmniej dwie rzeczy.

Po pierwsze, tekst Księgi Hanów (Han Shu 漢書) mówi wyraźnie o Huo Quan 貨泉, jako o monetach wprowadzonych do obiegu w standardzie (jak wcześniej wspomniano) 5 Zhu 五銖.

Co niektórzy negują ten fakt twierdząc, że w Han Shu 漢書 jest po prostu błąd. Przypomnijmy jednak, że w tym samym roku (tą samą reformą) wprowadzono monety motyki Huo Bu 貨佈 mające wartość 25 monet Huo Quan 貨泉. Są one oczywiście wyraźnym przykładem pieniądza fiducjarnego, gdyż ich waga miała równać się pięciu Huo Quan 貨泉, a nie dwudziestu pięciu. Natomiast zakładając, że monety odmiany Bing 餅 były inauguracją Huo Quan 貨泉 dojdziemy do pewnego rodzaju absurdu, gdyż często ważą one tyle samo co Huo Bu 貨佈, a nawet są od nich dwukrotnie cięższe.

Po drugie przyjrzyjmy się samym monetom. Monety pierwszych emisji winny być wykonane starannie, celem choćby wzbudzenia zaufania ludności co do ich wartości. Tutaj sytuacja byłaby odwrotna. Duże, ciężkie, prymitywne monety malejąc na skutek inflacji wykonywane byłyby coraz lepiej i z większą dbałością… W tym przypadku prymitywne wykonanie wskazuje raczej na przyspieszenie produkcji kosztem przyjętych standardów. Duże rozbieżności masy poszczególnych egzemplarzy (od około 5 do około 35 gramów) sugerują dodatkowo, że w rozliczeniach prawdopodobnie monety przyjmowane były na wagę. Dodajmy również fakt występowania wariantów bez inskrypcji, czyli Wu Wen Qian Bing Huo Quan 無文錢餅貨泉. Mogły być one kolejnym obniżeniem standardów wykonania, a tym samym kolejnym krokiem do przyspieszenia produkcji i minimalizowania jej kosztów. Częstość ich występowania wyklucza postawienie tezy, że były błędami menniczymi, czyli monetami ze zdublowanym, pustym rewersem. Podsumowując, w pewnych okolicznościach wymagających szybkiego wprowadzenia metalu do obiegu, takie monety wydają się być dobrym rozwiązaniem.

Wu Wen Qian Bing Huo Quan 無文錢餅貨泉 (waga: 14,43g, średnica: około 27mm)

Wszystko to wskazuje, że monety Bing Huo Quan 餅貨泉 to późniejsze emisje będące odpowiedzią na potrzeby rynku, a nie monety inauguracyjne.

Czy były to emisje oficjalne, czy prywatna inicjatywa już po upadku systemu Wang Manga 王莽? Na to pytanie nie jestem w stanie odpowiedzieć.

Wspomnieć jeszcze należy, że Bing Huo Quan 餅貨泉 występują w wielu odmianach i wariantach. David Hartill w „Cast Chinese Coins” pokazuje nam trzy monety odlane z brązu (jedną z czystym rewersem plus dwie z liczebnikami er 二 i san 三 na rewersie), oraz jedną z żelaza (z czystym rewersem). Chcącym bardziej wgłębić się w temat polecam „The Numismatic Legacy od Wang Mang”, gdzie autorzy Heinz Gratzer i Alex Fishman wyróżniają odmian i wariantów ponad trzydzieści.

„Chronology of Kai Yuan Tung Bao” Rogera Wai San Doo to książka skierowana oczywiście głównie do sympatyków Kai Yuanów. Jak to bywa najczęściej, w przypadku takich pozycji, podzielona jest ona na dwie części: opisową i katalogową, a całość zajmuje 112 stron formatu ciut mniejszego od A4.

Spójrzmy zatem, czym nas raczy autor w części opisowej.

Po tradycyjnym wstępie, otrzymujemy propozycję chronologii monet Kai Yuan Tong Bao 開元通寶, bazującą na podziale czasu emisji na trzy przedziały: wczesny okres – lata 621-713, okres środkowy – lata 713-844, oraz okres późny – lata 845-907. Jest to propozycja autora, oparta na badaniach archeologicznych i porównawczych.

Następnie Wai San Doo przechodzi do wariantów kaligrafii (rozkładając znaki wchodzące w skład legendy na czynniki pierwsze), opisuje znaki mennicze (półksiężyce, znaki paznokcia, gwiazdy etc.) i ich położenie na awersach i rewersach, by w końcu scharakteryzować 16 typów (nie licząc podtypów) Kai Yuanów i przypisać je do wspomnianych powyżej trzech okresów.

Tutaj wypada się na chwilę zatrzymać.

Większość z nas podczas identyfikacji chińskich monet keszowych, w tym atrybucji monet Kai Yuan Tong Bao 開元通寶, korzysta głównie z dwóch źródeł – katalogu „Cast Chinese Coins” Davida Hartill’a, oraz strony Zeno.ru (w obu miejscach, tak jak w omawianej pracy, spotkamy podział emisji Kai Yuanów na trzy okresy o nazwach wczesny, środkowy i późny).

Pewnie niejednokrotnie zdarzyło się nam konfrontować jedno źródło z drugim.

Korzystając z nich równolegle, prawdopodobnie nie uniknęliśmy zdezorientowania, gdy po przypisaniu konkretnych egzemplarzy Kai Yuanów do danego okresu panowania dynastii (emisji) na podstawie opisów Hartill’a, przeglądając Zeno okazało się, że monety te lądują tam jednak w okresie innym (pomijam oczywiście fakt, że na Zeno w Kai Yuanach nie do końca panuje porządek).

I odwrotnie, jeżeli ktoś wpadł na pomysł odniesienia monet z bazy Zeno do „Cast Chinese Coins” nie zawsze znalazł je w okresie dynastii o tej samej nazwie.

Należy mieć świadomość, że wyodrębnione w różnych źródłach okresy emisji Kai Yuan Tong Bao 開元通寶, pomimo tych samych nazw, to nie te same ramy czasowe.

Zaproponowany w omawianym tutaj katalogu „Chronology of Kai Yuan Tung Bao” Rogera Wai San Doo podział emisji na lata 621-713, 713-844, 845-907 zastosowano właśnie przy budowie kategorii dla tych monet na stronie Zeno.ru.

Hartill z kolei bazuje na podziale, jaki znajdziemy w „Typologie et chronologie des kai yuan ton bao des Tang” François Thierry’ego – wczesny okres 621 – 718 (Francois Thierry – typ I), środkowy okres 718 – 732 (Francois Thierry – typ II), późny okres 732 – 907 (Francois Thierry – typ III i typ IV).

Wróćmy do pracy Wai San Doo.

Kolejną rzeczą jaką otrzymujemy, to porcja informacji o parametrach Kai Yuan Tong Bao 開元通寶 (zarówno fizycznych jak i chemicznych) oraz o technikach mennicznych jakimi się przy ich produkcji posługiwano.

I tu (myślę, że nie tylko dla mnie) ciekawostka. Autor przedstawia pogląd, iż monety Kai Yuan Tong Bao 開元通寶 odlewane były w formach glinianych, w których uprzednio odciśnięto monety matki. Bazując na dostępnych i popularnych źródłach, chyba większość z nas jest utwierdzona w przekonaniu, że Kai Yuany to efekt odlewania w formach piaskowych, a w okresie dynastii Tang technologię tę stosuje się już powszechnie, mając za sobą czasy form glinianych.

Faktem jest jednak, że w 1992 roku w Shantung odkopano fragment glinianej formy do odlewania przedmiotowych monet, natomiast (z tego co wiem) jest to jedyny znany na świecie ślad stosowania do ich produkcji tej technologii (notabene został zaklasyfikowany jako skarb narodowy). Oczywiście o ile pojedyncze znalezisko nie przesądza sprawy i w żaden sposób nie dyskwalifikuje poglądu o odlewaniu Kai Yuanów w formach z piasku, to jednak każe zrewidować nasze stanowisko w tym temacie. Być może czas dynastii Tang 唐 uważać należy za okres przejściowy od form glinianych do form piaskowych.

Część opisowa kończy się krótkimi informacjami o fiducjarnych emisjach monet Qian Feng Quan Bao 乾封泉寶 i Qian Yuan Zhong Bao 乾元重寶.

W części katalogowej zilustrowano wszystkie zaproponowane wcześniej typy monet Kai Yuan Tong Bao 開元通寶, jak również kilka egzemplarzy nielegalnych, spiłowanych Mobianqian 磨邊錢 i obciętych Jianbianqian 剪邊錢, czy monet posiadających błędy mennicze. Znajdziemy tam również, wspomniane w części opisowej,  Qian Feng Quan Bao 乾封泉寶, Qian Yuan Zhong Bao 乾元重寶 oraz monety rebelii (756-763 n.e.) Shi Siming’a 史思明 – De Yi Yuan Bao 得壹元寶 i  Shun Tian Yuan Bao 順天元寶.

Książka została wydana w roku 2003, jako (jak sam autor określił) streszczenie dla nieznających języka chińskiego poprzedniej, wydanej w 1996 roku pracy „Kai yuan tong bao xi nian hui kao”  開元通寶繫年彙考.

Czy warto postarać się o zdobycie „Chronology of Kai Yuan Tung Bao” Rogera Wai San Doo?

Zdecydowanie warto.

Yujia 榆莢 Ban Liang 半兩

Nominał: Ban Liang 半兩

Dynastia: Zachodni Han 西漢 206 rok p.n.e. – 8 rok n.e.

Cesarz: Gao Zu (Liu Bang) 高祖 (劉邦) 206-195 rok p.n.e.

Era panowania: brak

Data emisji: 199 – 186 rok p.n.e.

Mennica: –

Waga: 0,46g

Średnica: ok. 18mm

Materiał: Brąz

Uwagi: charakterystyczne, prymitywne emisje prywatne

Literatura: Hartill  7.10-7.13 (rzadkość 14), Schjöth: 86-87

Awers (prawo-lewo): Ban 半 Liang 兩

Rewers: czysty, bez znaków i napisów

Monety Ban Liang 半兩 zachowały treść legendy, odnoszącą się do ich ustawowej wagi (½ Liang = 12 Zhu = ok.8g.), nawet w momentach, w których ta ulegała drastycznej redukcji. Przykładem tego są emisje zwane nasionami wiązu, czyli Yujia 榆莢 (ang. Elm Seed). Monety te były legalnymi emisjami prywatnymi, które rozpoczęto pod koniec panowania dynastii Qin 秦 (221-207 rok p.n.e.). Postępujący upadek dynastii odzwierciadlała między innymi degeneracja monet. Odlewane  wyjątkowo prymitywnie, osiągały wagę nawet poniżej 0,5g, oraz średnicę kilkunastu milimetrów – stąd nazwa nawiązująca do wspomnianych nasion. Były to ostatnie monety produkowane przed upadkiem Qinów w roku 207 p.n.e.

Po objęciu władzy przez dynastię Han 漢 w roku 206 p.n.e. i przejęciu tronu przez Liu Banga 劉邦 (cesarza Gao Zu 高祖 206-195 r p.n.e.) nie wprowadzono do obiegu nowych monet.

W obrocie, w pierwszych latach nowych rządów, funkcjonują Ban Liangi dynastii Qin 秦半兩, zarówno wspomniane powyżej, ekstremalnie lekkie Yujia Ban Liang 榆莢半兩, jak i monety starszych emisji w wielu, przeróżnych wariantach wag i średnic.

Dopiero w roku 199 p.n.e. Gao Zu 高祖 nakazuje dekretem cesarskim prywatne emisje (Sizhu 私鑄) Yujia Ban Liang 榆莢半兩, wracając poniekąd do monet poprzedniej dynastii.

Wracając poniekąd, gdyż nie do końca jest jasne, czy w rzeczywistości okres od upadku dynastii Qin 秦 w roku 207 p.n.e. do momentu wydania dekretu w 199 r n.e. był przerwą w odlewaniu monet, czy jednak w czasach tych kontynuowano emisje poprzedników, a rozporządzenie Cesarza tylko narzuciło i ujednoliciło prywatnym emitentom parametry.

Monety Yujia Ban Liang 榆莢半兩 odlewane za czasów dynastii Han 漢 są praktycznie takie same ja te z czasów Qin 秦. Nic dziwnego, gdyż odlewano je w tych samych warunkach, zachowując te same parametry i oczywiście inskrypcje. Nie jest możliwe rozróżnienie ich na podstawie cech zewnętrznych, a przypisać je do konkretnej dynastii możemy jedynie dzięki datowaniu odkryć archeologicznych z których pochodzą.

Tak drobne monety sprawiały duże kłopoty przy zawieraniu transakcji. Dla przykładu, gdyby w owych czasach przyszło zapłacić za konia monetami Yujia Ban Liang 榆莢半兩, trzeba by było wydać ich 400.000 – 1.000.000 sztuk, natomiast za ok.30kg ziarna (1 picul) – 10.000 sztuk (gdy „normalna” cena wynosiła 10-60 monet).

Cesarz Gao Zu 高祖 do końca panowania nie wprowadza nowych, oficjalnych emisji i dopiero jego żona Lu Zhi 呂雉,  jako cesarzowa wdowa w roku 186 p.n.e. wycofuje Sizhu Yujia Ban Liang 私鑄榆莢半兩 i nakazuje emisje nowych, dużych monet Ban Liang 半兩 w standardzie 8 Zhu 八銖 (6-7 gram).

Gao Zu (Liu Bang) 高祖 (劉邦) był pochodzenia chłopskiego, co Sima Qian 司馬遷 (145-86 p.n.e.) wyraźnie podaje w „Zapiskach Historyka”: „A jednak z szeregów prostego ludu wyszedł człowiek królewski”. Jednak niektórzy chcieli inaczej i próbowali przypisać Cesarzowi mityczne pochodzenie. W  późniejszym dziele, kronice dynastii Han 漢(Hanshu 漢書) autorstwa Ban Gu 班固 (32-92) można przeczytać o tym, iż matka powiła go po „spotkaniu” ze smokiem. W rzeczywistości Liu Bang 劉邦 jest przykładem wybicia się jednostki z chłopstwa na sam szczyt Cesarstwa. Wstąpiwszy do armii Qin 秦 służył jako oficer. Po śmierci Qin Shi Huang Di 秦始皇帝 opuścił armię by w końcu dowodzić własną, jedną z wielu w tym czasie,  grupą powstańców. Gdy upada dynastia Qin 秦 karty rozdaje najważniejszy z buntowników, dowódca rebelii  – Xiang Yu 項羽 (232-202 p.n.e) i dzieli Chiny  na 18 królestw. Liu Bang 劉邦 zostaje królem niewielkiego Han 漢.

Mając już na tapecie Xiang Yu 項羽, wspomnieć należy, iż podczas zniszczenia stolicy Qinów, dokonuje on spalenia biblioteki cesarskiej, czym uczynił prawdopodobnie więcej złego w historii literatury chińskiej niż cesarz Qin Shi Huang 秦始皇 edyktem z roku 213 p.n.e. nakazującym spalenie ksiąg.

W podzielonym państwie wybuchają walki wewnętrzne. Po krótkim czasie Liu Bang 劉邦 rozpoczyna nową wojnę o zjednoczenie Chin. Koniec końców dochodzi do jego starcia z Xiang Yu 項羽, któremu władza nad cesarstwem wymknęła się z rąk, z czego zwycięsko wychodzi ten pierwszy. W 202 roku p.n.e., po zwycięstwie armii Liu Banga 劉邦, ta ogłasza go cesarzem, na co po trzykrotnym odmówieniu (jak nakazywała etykieta) przystaje. Liu Bang 劉邦 zakłada dynastie Han 漢 mając już pod kontrolą praktycznie całe państwo. Jako cesarz rządzi Państwem Środka do roku 195 p.n.e. a nam znany jest głównie pod swoim imieniem pośmiertnym Gaozu 高祖.

Wracając do samych monet Yujia Ban Liang 榆莢半兩, to być może ze względu na swój prymitywizm, nieczytelne inskrypcje, nie obrobione nadlewki (to wszystko standard w przypadku tych monet), czy wreszcie bardzo małe gabaryty, nie są one szczególnym obiektem westchnień amatorów keszówek. Jednak są to monety, którym warto się przyjrzeć. Właśnie swoją jakością podkreślają jakość czasów, w jakich były emitowane. Dzisiaj są to monety popularne, łatwo dostępne (David Hartill ocenił ich rzadkość na 14 w swoim katalogu „Cast Chinese Coins”) w cenie przysłowiowego dolara.

Oczywiście o samym znaku Bao 寶 pisano już nie jeden raz, a i bardzo często wspominano jego znaczenie literalne przy okazji innym tematów, choćby przy identyfikacji poszczególnych monet. Niemniej jednak mam nadzieję, że w niniejszym tekście znajdą coś dla siebie nie tylko te osoby, które jak dotąd z tematem Bao 寶 nie miały sposobności się zaznajomić. Polecam wszystkim dotrwać do końca wpisu.

 

Zacznijmy od początku…

Znak Bao 寶 pojawił się na chińskich monetach keszowych w roku 621, kiedy to za początków  panowania dynastii Tang 唐, cesarz Gao Zu 高祖 zaprowadził reformę mennictwa. Wyeliminowano z obiegu monety Wu Zhu 五銖, które mocno kroczyły już ścieżką dewaluacji, a i fałszowanie ich było powszechne, oraz inne krążące wraz z nimi monety poprzednich dynastii. Cesarski kaligraf Ouyang Xun 歐陽詢 (557–641) otrzymał zadanie, jakim było  zaprojektowanie i zaproponowanie nowej monety dynastii. Tak powstała, najbardziej charakterystyczna i symboliczna moneta ze wszystkich odlewanych keszówek – Kai Yuan Tong Bao 開元通寶 . Od tej pory znak Bao 寶 , który znalazł się w składzie jej legendy, będzie już widoczny na przytłaczającej większości chińskich monet keszowych aż do ostatnich ich emisji, czyli do czasów republiki.

 

Co kryje w sobie znak Bao 寶?

Można by powiedzieć krótko – skarby pod dachem. A tak naprawdę składa się z czterech innych znaków, dających łącznie 20 kresek.

Idąc od dołu znaku mamy:

貝 bei – Kauri. Chodzi oczywiście o muszle ślimaków kauri, które funkcjonowały m.in. w starożytnych Chinach jako pieniądze. Bei 貝 wchodzi w skład wielu znaków związanych z pieniędzmi czy bogactwem. W „The Early Coins of the Zhou Dynasty”, drugim tomie „Encyklopedii Monet Chińskich” , Arthur B. Coole wylistował 84 chińskie znaki, w których rodnikiem jest Bei 貝, z czego 56 jest związanych z wartością fizyczną czy monetarną (z drugiej strony tylko 6 nie dotyczy jakichkolwiek wartości).

王 wang i 缶 fou – nefryt i ceramika.

Znak 王 wang posiadał również inne znaczenia. W pewnym momencie dodano mu kropkę, aby go od pozostałych odróżnić i powstał osobny znak oznaczający nefryt, który znamy dziś, czyli 玉.

Z kolei znak 缶 fou stosowano zamiennie ze znakiem 尔 er, więc takowy znajdziemy również (i chyba częściej) w literaturze przy opisach zawartości znaku Bao 寶.

宀 Mian – czyli dach, wieńczy wszystkie wymienione skarby. Znak ten jest rodnikiem znaku Bao 寶.

 

Co oznacza znak Bao 寶 ?

Pozornie nie powinno być kłopotu z jego interpretacją. Słowniki mówią wyraźnie – Bao 寶 to skarb, pieniądz, moneta. Tego samego trzymają się publikacje numizmatyczne. Równie jasne są interpretacje autorów odnośnie Bao 寶 występującego w inskrypcjach na chińskich monetach keszowych w połączeniu ze znakami Tong 通, Yuan 元 czy Zhong 重, gdzie:

Tong Bao 通寶 – powszechna (obiegowa, aktualna) moneta,

Zhong Bao 重寳 – ciężka (pełnej wagi) moneta,

Yuan Bao 元寶 – pierwotna (nowa) moneta.

Jeżeli komukolwiek jakiś szósty zmysł podpowiadał, że z pokazanym powyżej i powszechnie przyjętym tłumaczeniem tychże zwrotów jest cokolwiek nie do końca tak, jak być powinno, być może obdarzony jest szczególną intuicją. Przyznam się, że na początku mojej przygody z monetami keszowymi przyjąłem powyższe interpretacje oczywiście bez żadnych wątpliwości, aczkolwiek zastanawiałem się nad tym, czy autorom inskrypcji nie zabrakło … powiedzmy, że lepszego pomysłu na hasło, które puszczą w obieg wraz z monetami.

Z tematem tym zderzają się panowie Vladimir A. Belyaev i Sergey V. Sidorovich w artykule „The meaning of the character 寳 Bao in the legends of chinese cash coins”.

Nie podważają słownikowego znaczenia samego Bao 寳 jakie znamy do tej pory, ani nie chcą wprowadzić do słowników znaczenia nowego. Jednakże pokazują, iż znak Bao 寳 w średniowieczu nie oznaczał wcale monety (ani skarbu jako takiego). Na określenie monety wówczas używano raczej słów huo bi 貨幣 czy qian 錢. Zwracają uwagę, że w „Starej księdze Tang” Jiu Tangshu 舊唐書 zwrot Tong Bao 通寳  w znaczeniu „moneta” pojawia się zaledwie dziewięć razy i to zawsze w legendzie monety Kai Yuan 開元, natomiast słowo Qian 錢 w tym samym znaczeniu – 990 razy. Przywołują również, miedzy innymi, legendę monet Qian Feng Quan Bao 乾封泉寶. Biorąc pod uwagę, że Quan 泉 to „pieniądze”, znak Bao 寳 (jako termin „moneta”) powielił by jego znaczenie, czyniąc to o czym już wspomniałem – wrażenie odbiorcy, iż wystąpił (w najlepszym wypadku) brak pomysłowości twórcy inskrypcji.

Autorzy tekstu zmierzają w kierunku używania znaku Bao 寳 w legendach na monetach w związku z regaliami monarchów. Interpretują tan znak bardziej w odniesieniu do skarbu państwa, niż do skarbu jako np. klejnotu. Traktują Bao 寳 jako swojego rodzaju certyfikat legalności pieniądza i monopolu państwa na emisję. Ma on oznaczać insygnia władzy – pieczęć i tron – należące do monarchy i nadające mu prawa emitenta.

Podsumowując, obrazując na przykładach legend monet czasów dynastii Tang zaproponowano w artykule poniższe znaczenie znaku Bao 寳 występującego wraz z Tong 通, Quan 泉, Zhong 重 czy Yuan 元:

Tong Bao 通寶 – „krążąca legalna [moneta]”,

Quan Bao 泉寶 – „legalne (ustawowe) pieniądze”,

Zhong Bao 重寳   – „pełnej wagi legalna [moneta]”,

Yuan Bao 元寶  – „podstawowa legalna [moneta]”.

W powyższych tłumaczeniach „legalna” znaczy oczywiście tyle co „będąca w obiegu prawnym”, a w nawiasach kwadratowych umieszczono słowo którego zabrakło fizycznie w inskrypcji, a pozostaje w domyśle.

Przedstawiona przez Vladimira Balyaeva i Sergeya Sidorovicha hipoteza o odzwierciedleniu w znaku Bao 寶 legalności pieniądza, o potwierdzeniu nim uprawnień i wyłącznego prawa Cesarza do emisji, poparta licznymi dowodami, przekonuje.

Warto zapoznać się oczywiście z całą treścią opracowania by wyrobić sobie własną opinię.

Warto też rewidować, zdobytą na podstawie dotychczas dostępnych źródeł, naszą wiedzę dotycząca monet keszowych. Choć, prawdopodobnie, nikt z nas nie spodziewał się usłyszeć o tak powszechnym znaku czegoś nowego, tak praca ta każe nam spojrzeć na Bao 寶, jak i na całe legendy chińskich monet keszowych, inaczej niż do tej pory.

Jeszcze raz zapraszam do przeczytania w całości – link do artykułu.