Kiedy od czasu do czasu trafi się nam obejrzeć pojedyncze chińskie monety keszowe można odnieść wrażenie , że są to monety niemalże takie same, a co najmniej bardzo podobne. Kilka, najczęściej cztery chińskie znaki na awersie, oraz gładki rewers, czasem ze znakami w innym, enigmatycznym dla nas języku.
Xian Feng Zhong Bao dynastia Qing – awers
Xian Feng Zhong Bao dynastia Qing – rewers
Jeżeli jednak przyjrzymy się monetom różnych dynastii, czy różnych er panowania zestawionymi razem, zaskoczy nas ich różnorodność. Nawet monety tego samego typu potrafią występować w licznych wariantach, posiadać napisy w różnych stylach pisma czy być wykonane z różnych metali.
Najprawdopodobniej nie będziemy jednak w stanie za wiele o nich powiedzieć czy przypisać im atrybucji, nie mówiąc już o tym, co konkretne znaki na monetach oznaczają.
Na początku, choćby przejrzenie kilkudziesięciu monet w katalogu może być męczące i skutecznie zniechęcić. Czytanie i próba zapamiętania łacińskiej transkrypcji również nie będą łatwe, a na dodatek różne źródła stosują jej różne rodzaje.
Co gdy jednak poczujemy pociąg do monet keszowych?
Okazuje się, że mennictwo keszowe nie jest sprawą bardzo trudną i można się w nim z powodzeniem poruszać. Moim zdaniem, tak jak i w innych przypadkach, sprawdzi się tutaj metoda małych kroków. Nie próbujmy ogarnąć wszystkiego na raz. Gdy podzielimy mennictwo keszowe na kawałki, tj. będziemy się z nim zapoznawać poszczególnymi dynastiami, erami panowania (nian hao) czy nawet poszczególnymi typami monet, przebrniemy przez gąszcz pozornych trudności. Ani się obejrzymy, monety keszowe staną się będą dla nas coraz bardziej czytelne, a numizmatyka keszowa coraz bardziej przyjazna i interesująca, a zapewniam że taka właśnie jest.
Podziału polecam dokonać nie koniecznie chronologicznie, a wręcz przeciwnie, wyrywkowo, zaczynając np. od władców czy czasów najbardziej nas interesujących. Będzie to łatwiejsze i da więcej przyjemności, a w przyszłości poskłada się w jedną, ułożoną kalendarzowo całość.
Oczywiście warto (wręcz inaczej się nie da) wpleść w naszą naukę elementy historii czasów w których dane monety były w obiegu.
Wspaniale nadającą się na początek przygody z monetami keszowymi jest moneta Kai Yuan Tong Bao.
To przykład jak wiele odmian i typów może posiadać moneta keszowa, to moneta charakterystyczna i łatwa do zapamiętania, a przede wszystkim rewolucja w mennictwie keszowym dająca mu nowy początek. Paweł Bohdanowicz i Hanna Krause w serii artykułów dotyczących monet keszowych (Przegląd Numizmatyczny nr 68/2010 – 72/2011) określają Kai Yuan Tong Bao „najbardziej znanym symbolem numizmatyki keszowej”.
1 Wen – Kai Yuan Tong Bao
(kierunek czytania inskrypcji góra-dół, prawo-lewo)
Kai Yuan Tong Bao pojawiają się w roku 621 wraz z reformą monetarną, założonej przez ród Li, dynastii Tang (618-970) zastępując zdewaluowane monety Wu Zhu emitowane od roku 118 p.n.e. aż do końca poprzedniej dynastii Sui (581-618).
Wu Zhu
Dynastia Tang stanowi okres rozwoju cesarstwa na wszystkich płaszczyznach. To rozkwit poezji, sztuki, handlu i gospodarki.
Wspomnianą reformę przeprowadził pierwszy cesarz dynastii Gao Zu (618-626), a wprowadzona moneta stanowiła 1/10 część Lianga czyli ok. 3,5 grama.
Ogromna zmiana to fakt, iż od Kai Yuan Tong Bao monety nie posiadają już inskrypcji odwołującej się do wagi jako wartości monety jak dotychczas (np. Ban Liang, Wu Zhu, San Zhu). Poziome znaki Tong Bao można przetłumaczyć jako „pieniądz obiegowy” i będą powielane na większości monet keszowych do końca cesarstwa.
W przyszłości pojawią się również monety z inskrypcją Zhong Bao (ciężka moneta) oraz Yuan Bao (pierwotna lub duża moneta).
Qian Yuan Zhong Bao – 10 Wen dyn. Tang
Xian Feng Yuan Bao – 200 Wen dyn. Qing (wątpliwa oryginalność)
Z kolei pionowe znaki w przypadku Kai Yuan Tong Bao nie są nazwą ery panowania (nian hao), jak na monetach późniejszych (moneta pojawiła się w erze Wu De, a nie w erze Kai Yuan).
Bartosz Zarębski na swoim blogu (http://monety-keszowe.blogspot.com/) podaje:
Dewiza monety kai yuan nie pełniła roli nian-hao, była hasłem propagandowym dynastii Tang, które informowało o wprowadzeniu nowego rodzaju pieniądza. Znaki awersu kai yuan tong bao tłumaczy się jako „pieniądz inauguracyjny”.
Monety Kai Yuan Tong Bao to wzór dla przyszłych monet keszowych.
Kai Yuan Tong Bao to monety z których można stworzyć naprawdę sporą i zróżnicowaną kolekcję.
Sam znak Yuan występuje w kilku odmianach: z krótką pierwszą poziomą kreską (w pierwszych emisjach), z drugą poziomą kreską z ramieniem z lewej lub prawej strony, z ramionami po obu stronach lub bez ramion.
Jeden z typów Yuan – druga pozioma kreska z ramieniem z lewej strony
Na awersach Kai Yuan Tong Bao, oprócz inskrypcji, pojawiają się niekiedy znaki w kształcie kropek.
Kai Yuan Tong Bao z kropką „wewnątrz” Yuan
Kai Yuan Tong Bao z kropką pod Tong
Istnieją również odmiany ze znakami w kształcie półksiężyców, kresek i kropek na rewersach. „Cast Chinese Coins” Davida Hartilla wyróżnia 39 różnych rewersów z tymi znakami.
Kai Yuan Tong Bao – rewers z księżycem u góry
Kai Yuan Tong Bao – rewers z księżycem u góry i kreską na dole
Dodać należy emitowane w latach 845-846 monety, ze znakami określającymi mennice na rewersach, zwane Huichang Kai Yuan (we wspomnianym „Cast Chinese Coins” Hartilla wyróżnione są 48 różne rewersy, w tym również z kropkami i półksiężycami).
U góry Jing – mennica w prowincji Shaanxi
U góry Run – mennica w prowincji Jangsu
Emitowane były też monety z podwójnym awersem, monety odlane w srebrze itp.
Monety takie pojawiły się m.in. na 89 aukcji niemieckiej firmy Teutoburger (moneta z podwójnym awersem poz. 1275, moneta odlana w srebrze poz. 1277). Monety w srebrze nie były przeznaczone do obiegu, ale wykonane jako monety pamiątkowe.
Emisje Kai Yuan Tong Bao występują również podczas panowania Południowej Dynastii Tang (937-975 n.e.) w okresie 5 Dynastii i 10 Królestw (907-975 n.e.), gdzie występują w wariantach z pismem Seal oraz Li.
Kai Yuan Tong Bao – dyn. Południowa Tang – pismo Li
Kai Yuan Tong Bao – dyn. Południowa Tang – pismo Seal
Istnieją również monety o większej masie i średnicy, np. żelazne monety z czasów Królestwa Min (909-945).
Jak widać monety Kai Yuan Tong Bao to naprawde duży temat, którego znawcy potrafią datować konkretne egzemplarze z dużą dokładnością na podstawie charakterystycznych cech znaków, umiejscowienia znaków w stosunku do obrzeża czy nawet jakości wykonania monet itp.
Kai Yuan Tong Bao mogą być również przyczynkiem zainteresowania innymi okresami mennictwa Chin, będąc przykładem, że nie ma jako takich barier w opanowaniu tego tematu. A jest to temat ogromny, rozciągający się od około II wieku p.n.e. aż do wieku XX, poczynając od naśladownictw muszli kauri, poprzez odlewane monety w kształcie narzędzi (łopaty, noże), aż do odlewanych monet z otworem, na początku okrągłym, później kwadratowym, na emisjach bitych kończąc.
Teks napisany po lekturze m.in.:
David Hartill „Cast Chinese Coins”
Paweł Bohdanowicz i Hanna Krause – Przegląd Numizmatyczny nr 68/2010 – 72/2011
http://monety-keszowe.blogspot.com/
Polecam również: